بهدنبال جنگ اول اعراب و اسرائیل که متعاقب تأسیس دولت اسرائیل رخ داد جَّو عجیبی در ایران پدید آمد. از یکسو نیروهای غیرمذهبی نسبت به اسرائیل موضع حمایتی گرفتند بهعنوان نمونه حزب توده در راستای مواضع شوروی و نظر استالین مبنی بر اینکه دولت اسرائیل نماینده بورژوازی بهشمار میرود و نیرویی مترقی است و اعراب نماینده نظام فئودالی هستند و لاجرم نیرویی عقبمانده هستند، از نیروی مترقی یعنی اسرائیل حمایت میکردند.
بهجز نیروهای چپ، نیروهای لائیک نیز از اسرائیل حمایت میکردند. همچنین در همین دوران علیاصغر حکمت که وزیر امور خارجه ایران بود، در پی ایجاد رابطه سیاسی میان ایران و دولت اسرائیل بود. لذا روشنفکران راست و چپ در قبال اسرائیل موضع موافق هم داشتند.
این موضع تا سال ۱۳۴۶ و جنگ ژوئن ۶۷ میان اعراب و اسرائیل در میان روشنفکران ایرانی ادامه داشت. بهعنوان مثال مرحوم خلیل ملکی در سال ۱۳۴۲ دیداری از کشور اسرائیل کرد و از اقداماتی که در آنجا همچون تشکیل اتحادیههای کارگری شده بود بهشدت دفاع کرد. همچنین مرحوم جلال آل احمد مقالهای نوشت تحت عنوان «دیدار از ولایت اسرائیل». این مقاله را من در سالهای ۴۲ و ۴۳ که در زندان بودم خواندم. مقالهای بسیار احساسی بود در این مقاله جلال آل احمد اسرائیل را با کلخوزهای شوروی مقایسه کرده و اظهارنظر کرده بود که از لحاظ سوسیالیستی این کیبوتصها بسیار اصولیتر و موفقتر و پیشرفتهتر هستند. آل احمد در مقدمه آن مقاله نوشته است که بهدنبال مسافرت ششماههای که به دعوت دولت اسرائیل من و همسرم به آنجا سفر کردیم، تحت تأثیر اقدامات اسرائیلیها واقع شدیم.
منظور من از ذکر این مثال نشان دادن این مسئله بود که تقریباً همه روشنفکران در آن سالها نسبت به اسرائیل نظر موافقت داشتند ولی در این میان یک استثناء وجود داشت. این استثناء نیروهای مذهبی بودند، لذا در آن سالها و سالهای بعد تنها صدایی که در ایران در اعتراض به اقدامات اسرائیل بلند شد از سوی این نیروها بود. در سال ۱۳۲۷ مرحوم آیتالله کاشانی طی دعوتی از مردم خواست تا در مسجد شاه در اعتراض به جنایات اسرائیل گردهم آیند.
در آن میتینگ چند گروه ازجمله فداییان اسلام، اتحادیه مسلمین، انجمن اسلامی دانشجویان و خداپرستان سوسیالیست شرکت داشتند. در آن مراسم مرحوم طالقانی، مرحوم نخشب، مرحوم مهندس شکیبنیا و مرحوم سید عبدالحسین واحدی و حاج سراج انصاری سخنرانی و طی آن اقدامات رژیم اسرائیل را محکوم کردند. در پایان هم قطعنامهای قرائت شد که بر اساس آن مقرر شده بود تشکیلاتی به منظور نامنویسی برای تعلیم و اعزام نیروهای داوطلب به جبهههای نبرد اعراب و اسرائیل ایجاد شود. همچنین پیشنهاد تأسیس صندوقی به منظور جمعآوری کمک مالی برای فلسطینیها داده شده بود. به دنبال این میتینگ، دفتر اتحادیه مسلمین که در خیابان خیام قرار داشت بهعنوان محل ثبتنام از داوطلبین تعیین شد. از این اقدام استقبال قابل توجهی بهعمل آمد و گروه کثیری برای نامنویسی به آنجا مراجعه کردند. فردی به نام حاج ابوالقاسم رفیعی هم که از افراد برجسته فداییان اسلام بود و سابقه خدمت در ارتش داشت وظیفه تعلیم و آموزش داوطلبین را برعهده گرفت.
- نویسنده : عزتالله سحابی
- منبع خبر : نیم قرن خاطره و تجربه؛ خاطرات دکتر عزتالله سحابی، صص 95-96



Wednesday, 29 October , 2025